Mników

Sołtys
Barbara Rupikowska

Rada sołecka:

1. Lucyna Białecka
2. Danuta Dymek
3. Rozalia Frankowska
4. Katarzyna Kopeć
5. Lucyna Białecka

Radny Gminy Liszki - Mników: Sławomir Kącik

Sołectwo Mników powierzchnia 802 ha. Liczy 1219 mieszkańców. 
Wieś Mników należy do Parafii św. Brata Alberta.

Położenie

Mników to wieś położona na południowej krawędzi Garbu Tenczyńskiego, u wylotu Doliny Sanki, tworzącej tu skalisty wąwóz. Na wschód od wsi rozciąga się rozległe obniżenie terenu, a z okolicznych wzniesień rozciąga się malowniczy i daleki widok. Dojazd do Mnikowa z pobliskiego miasta Krakowa zapewniają: linia MPK numer 209 i 269 z Salwatoru, a także liczne busy jadące z Nowego Kleparza. Mników liczy 307 domów i 1219 mieszkańców. Łatwy dojazd dostęp do dróg powiatowych, niewielka odległość od autostrady sprawiły, że Mników posiada idealne warunki do prowadzenia firm, które bardzo licznie osiedliły się w specjalnie utworzonej strefie ekonomicznej. Wydłużony kształt miejscowości sprawia, że w południowej części na płaskim terenie mamy zakłady przemysłowe dające zatrudnienie mieszkańcom gminy i okolic, północna część natomiast przechodzi w pagórkowate ukształtowanie z malowniczym lasem i wąwozem Doliny Mnikowskiej. Najpopularniejsza wśród okolicznych turystów jest Dolina Mnikowska i krajobrazowy rezerwat przyrody położony na zrębie tektonicznym. Obejmujący ok. 2 km wąwóz w dolinie niewielkiej rzeki Sanki w obrębie północnej części miejscowości Mników nosi nazwę Skał Mnikowskich, leżący na terenie Nadleśnictwa Krzeszowice. Rezerwat utworzony został w 1963 r., ma powierzchnię 20,89 ha objęty również formą ochrony w ramach sieci Natura 2000. Rezerwat znajduje się na obszarze Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego. Głębokość wąwozu wyciętego w wapieniach jurajskich dochodzi do 80 m. Skały tworzą bardzo strome ściany, wrota skalne lub pojedyncze iglice. Znajduje się w nich ok. 10 jaskiń, jedna z nich ma długość 82 m. W istniejących grotach znaleziono ślady zamieszkania ludności. W środkowej części rezerwatu znajduje się polanka, a ponad nią w południowych ścianach w zakolu zwanym Cyrkiem, we wnęce skalnej znajduje się ołtarz z dużym obrazem Matki Boskiej Skalskiej. Obraz ten namalowany został na skale prawdopodobnie przez Walerego Eljasza-Radzikowskiego w 1863 r. Niestety oryginalny obraz został zniszczony, później nieudolnie namalowany na nowo. Obecny wizerunek odbiega znacznie od pierwotnego oryginału, jednak obecność Matki Bożej w tym miejscu skłaniał zawsze mieszkańców i pielgrzymów do odwiedzin i modlitwy w sprawach trudnych, kiedy potrzebna była pomoc Boża.

Z obrazem związanych jest kilka legend, podobnie jak z nazwą zbocz wzgórza Kochanka i Miłostówka (Barbara Radziwiłówna i Zygmunt August bywali w tym miejscu), Mników ma też wiele innych legend. Historia jednej może pozostać zagadką, a mianowicie rycina na skale – wykuta korona. Źródełko wypływające spod skały ponoć daje uzdrowienie. Na polance znajdują się ławeczki dla turystów, zwykle zatrzymujących się tutaj na odpoczynek. W skład krajobrazu kulturowego Doliny Mnikowskiej oprócz ołtarza i obrazu wchodzą również stacje drogi krzyżowej, krzyż na szczycie skały, tablice informacyjne dla turystów, a także sama polanka i bezleśna część wąwozu, które powstały w wyniku prowadzonej tu od wieków gospodarki rolniczej – wypasu i koszenia. Obok Doliny Mnikowskiej znajduje się Dolina Półrzeczki, w której można się wspinać po wapiennych skałach. Niezwykle malowniczy charakter miejscowości to nie wszystko, czym natura obdarowała Mników, wschodnia część skrywa bogate złoża piasku, które od lat wykorzystywane są do budowy domów, dawne bory skrywają złoża torfu. Północno – zachodnia część Mnikowa zawiera z kolei bogate złoża pokładów wody jurajskiej, które zasilają okoliczne miejscowości.

Szlaki turystyki pieszej

 - niebieski z Mnikowa przez Dolinę Mnikowską, Wąwóz Półrzeczki, Dolinę Brzoskwinki do Brzoskwini;
 - szlak św. Jakuba
 -  szlaki papieskie

Rys historyczny

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1384 r. (należała wówczas do dziedzica Vladimira z Mnikowa). Według Długosza, w połowie XV w. dziedzicem jej był Marcin Trykacz herbu Topór, jednocześnie współwłaściciel sąsiedniej Morawicy Małej i Kleszczowa. W roku 1605 Mikołaj Wolski, marszałek koronny i bielski współpracownik Zygmunta III sprowadził do Polski Ojców Kamedułów i osiedlił ich na Srebrnej Górze pod Krakowem, dając jako uposażenie m. in. wieś Mników. Bezpośrednio po przejściu wsi w ręce bielańskiego eremu, rozpoczęto budowę dworu, który miał być siedzibą świeckiego zarządcy majątku. Dzięki temu wydarzeniu na wzniesieniu usytuowany jest wczesno barokowy dwór zbudowany w XVII w.

 W 1928 r. dwór Mnikowski został wydzierżawiony przez zgromadzenie Sióstr Albertynek i służył jako zaplecze gospodarcze, przytulisk prowadzonych przez to zgromadzenie. Siostry w swojej działalności poza opieką nad ubogimi zawsze służyły pomocą w nieszczęściu poprzez świadczenie usług medycznych, a dawniej również zioło leczniczych. Od początku XIX wieku w dworze czynna była kaplica, w której nabożeństwa odprawiali księża parafii Morawickiej. Od 1928 roku jest tu odprawiana Msza św., a kaplica ma charakter publiczny. W dworze znajduje się kaplica, która w 1977 roku została poświęcona przez kardynała Karola Wojtyłę. Kaplica jest pod wezwaniem Matki Bożej Częstochowskiej (przy wejściu znajduje się wizerunek Matki Bożej Skalskiej namalowany przez jedną z sióstr (jako replika Matki Bożej z Skał Mnikowskich). Obok dworu znajduje się Kościół parafialny pod wezwaniem św. Brata Alberta. Strona internetowa: http://mnikow.diecezja.pl/

Szkoła 

Dumą wszystkich Mnikowian jest stojąca w centrum wsi okazała szkoła. Początki szkolnictwa w Mnikowie były trudne, a obecny wygląd placówki stał się możliwy dzięki staraniom wielu osób. Pierwsze lekcje w Mnikowie rozpoczęły się 1 września 1876 r. w budynku szkoły krytym strzechą. W 1896 r. rozpoczęto budowę nowej szkoły, gdyż poprzednia nie spełniała odpowiednich wymogów, budynek ten możemy podziwiać do dziś. Obecnie w budynku szkoły mieści się Szkoła Podstawowa i przedszkole. Strona internetowa:http://mnikow.eu/

Straż Mnikowska

Trzynastego marca 1921 roku z inicjatywy Franciszka Blecharskiego – kierownika Szkoły Powszechnej w Mnikowie – odbyło się Zgromadzenie Obywateli gminy Mników, którego celem miało być założenie Ochotniczej Straży Pożarnej w tej miejscowości. Po referacie wygłoszonym przez inicjatora zebrania uchwalono założenie jednostki i jednogłośnie wybrano zarząd. O początkach działalności jednostki wiadomo niewiele. Zachowała się informacja m.in. o tym, że 19 marca 1925 roku odbyło się uroczyste poświęcenie sztandaru jednostki. Dokonał go ksiądz przeor klasztoru kamedułów z Bielan – ojciec Maur Wiśniewski.

Teatr Albertus

Teatr Albertus istnieje od 2000 r. Od początku działa przy parafii św. Brata Alberta w Mnikowie. Skupia ludzi kochających sztukę żywego słowa. Większość z nich działa w teatrze od jego założenia. Są wśród nich: nauczyciele, księgowa, bankowiec, fryzjer, ekonomista, mechanicy samochodowi, historyk, krawcowa, kierowcy. Każdy z nich znajduje czas, aby uczestniczyć w realizowaniu kolejnych spektakli. Wkładają w to mnóstwo czasu i serca, co skutkuje znakomitymi efektami na scenie.

Nazwa Albertus pochodzi od patrona teatru, jakim jest Św. Brat Albert – Adam Chmielowski, artysta malarz, który poświęcił karierę dla ratowania najbardziej potrzebujących.

Koło Gospodyń Wiejskich w Mnikowie

Obraz olejny Witolda Pruszkowskiego pt. "Niedziela zielna" ("Niedziela kwietna") stał się symbolem wielu wydarzeń związanych z tą uroczystością. Warto wiedzieć, że... Autor dzieła - Witold Pruszkowski w 1882 r. zamieszkał wraz z żoną i synem w Mnikowie, w domu budowanym przez kilka lat.

Jednym z najwybitniejszych osiągnięć artysty był uznany zarówno przez krytyków, jak i przyjaciół z kręgów artystycznych obraz pt. "Niedziela zielna" (1883 r., olej na płótnie). Dzieło zostało namalowane w rok po zamieszkaniu rodziny Pruszkowskich w Mnikowie. Wieś należała wówczas do parafii św. Bartłomieja w Morawicy. Sądząc po charakterystycznych strojach, jakie noszono w parafii podczas wielkich świąt kościelnych, scena poświęcenia kwiatów i ziół w Uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny jest realistycznym obrazem z parafialnego kościoła. W Mnikowie - poza chustami czepcowymi - wszystkie te stroje przetrwały do dziś. Należą do nich: chusty zwane tureckimi, chusty w kratę i tzw. gorsety z kaletkami, z których jesteśmy dumni. Wyróżniają spośród innych nasz strój ludowy. Noszone są podczas największych świąt kościelnych. Przedstawiając zgromadzonych w kościele wiernych, trzymających naręcza polnych kwiatów i ziół, Witold Pruszkowski uczynił to tak, iż zdawać by się mogło, że patrzą nam prosto w oczy... Ci ludzie, kiedyś naprawdę żyli na naszej ziemi... (Dorota Kamińska na podstawie: D. Suchocka, Witold Pruszkowski – wystawa monograficzna, Muzeum Narodowe w Poznaniu)

Koło Gospodyń w Mnikowie istnieje już ponad 100 lat, o czym informują najstarsze mieszkanki Mnikowa do dziś pielęgnuje tradycję regionalną swojej miejscowości.